tijdrebelisme

Een gastblog van Jogchem!

Gisteren heb ik een goeie aflevering van VPRO Tegenlicht gezien over filosoof Roman Krznaric, die zichzelf een "Time Rebel" noemt en het 'tijdrebelisme' probeert te promoten. Hij houdt zich bezig met het klimaatprobleem en is overtuigd dat onze perceptie van tijd kan bijdragen aan een oplossing.

In onze Westerse cultuur denken we op korte termijn: over een uur moet dít, over een paar minuten moet dát. In Roman's huis zijn alle klokken afgedekt door een mooi plaatje of een jaren oude plant, die je even opzij moet schuiven om de klok te zien. Roman laat zich inspireren door een oeroude boom, een ingelijste uitnodiging voor een feest in het jaar 2269, of een munt die geslagen is in het jaar "02020": de extra 0 geeft aan hoe jong onze jaartelling eigenlijk is... Al die dingen herinneren hem aan zijn beperkte rol in het grote geheel en brengen hem tot rust. De tijdrebel.

Dat wij slechts een kortetermijns-"marshmallowbrein" lijken te hebben - vernoemd naar het beroemde experiment met kinderen die alleen gelaten worden met een marshmallow en een tweede krijgen als ze die niet opeten; het grootste deel van de kinderen kan de verleiding niet weerstaan - noemt Roman 'aangepraat'. Want wij hebben ook een 'eikel-brein'. Zoals we eikels kunnen planten om later een boom te laten groeien, zo zijn we ook constant bezig met plannen voor de toekomst, met sparen, als één van de weinige diersoorten. Een aap kan met een tak termieten uit een termietenhoop jagen, maar plukt niet meerdere takken voor toekomstig gebruik, zoals een mens zou doen.

"What kind of ancestor do you want to be?" vraagt Roman. Wil je dat de toekomstige generatie zich voor je schaamt omdat je zo nodig in een energieslurpend huis wilde wonen of omdat je overal met het vliegtuig naar toe ging? Of word je juist de generatie die de wereld gaat redden?

Helaas, de huidige cultuur is anders en wij krijgen zogezegd "culturele bagage" mee. We worden gedropt in een wereld waarin de klokken secondenwijzers hebben, waarin tijd en kortetermijnplanning centraal staat, van het laten overleven van een bedrijf tot het bedrijven van politiek (politici die zich alleen bekommeren om hun éigen machtspositie).

Maar, hoopt Roman, arbeidersrechten en feminisme zijn ook begonnen vanuit kleine groepjes mensen die toch voet aan de bodem hebben gekregen. Misschien boeken de tijdsrebellen óók resultaat over een tijd.

Ik hoop het ook. Want ik zie een verschil. Feminisme en arbeidersrechten ontstonden vanuit de niet vervulde behoeften van mensen, vanuit een directe pijn. De meeste van ons maken milieurampen op dit moment niet direct mee, zoals vrouwen wel direct discriminatie meemaakten en daar pijn van hebben ervaren. Hebben wij psychologisch gezien dan wel genoeg motivatie om daar iets aan te doen? Of blijft het teveel een ver-van-mijn-bed-show tot het te laat is?

Misschien is stress wel een mooie motivator, in dat geval. Ik denk dat er aardig wat mensen gelukkig zouden worden van niet meer zo vaak op de klok hoeven kijken...